غلام عباس توسلی 1314ش

دکتر غالمعباس توسلی، جامعهشناس برجسته ایرانی و از چهرههای سرشناس جریان ملی-مذهبی و عضو نهضت آزادی ایران است.

وی متولد اول خرداد 1314در شهرستان رشتخوار از توابع شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان و در خانوادهای از طبقه متوسط متولد شد. پدرش مالاحمد توسلی را در یازده سالگی از دست داد

توسلی از سن شش سالگی وارد مکتبخانه شد و آموختن قرآن و فارسی را تا فراگیری آثار سعدی، حافظ، عربی را در حد نصاب، جامع المقدمات و صمدیه ادامه داد. پس از فوت پدر وارد مدارس جدید شد و مستقیماً در کالس چهارم ابتدایی دبستان طغرایی رشتخوار پذیرفته شد و بعد نیز در دبیرستان قطبالدین حیدر در تربت حیدریه تحصیالت خود را ادامه داد

وی در سال 1335 وارد دانشسرای عالی تهران شد و پس از فارغ التحصیلی با رتبه اول در رشته زبان و ادبیات فرانسه، طبق قانون اعزام دانشجویان برتر سال 1339 برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام شد. وی در مدت اقامت خود درکشور فرانسه در محضر بزرگانی چون ژرژ گورویچ، ژان استوتزل و اتو کالینبرگ به مطالعه جامعه شناسی پرداخت و دکترای دولتی خود را در سال 1345 از دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرد

دکتر توسلی پس از بازگشت به تهران بهعنوان استادیار دانشسرای عالی تهران مشغول به تدریس شد و همزمان به دعوت موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران به کار تحقیق و پژوهش پرداخت

توسلی در سال 1347 به درخواست دانشگاه ملی ایران، رشته جامعه شناسی را در دانشکده ادبیات آن دانشگاه پایه گذاری کرد. با تاسیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، دکتر توسلی تا سال 1356 سمت مدیر گروه جامعه شناسی و همچنین سرپرستی انتشارات دانشکده را بر عهده داشت و در این سال با استفاده از فرصت مطالعاتی، پژوهشهای خود را در دانشگاههای برکلی و هیوارد کالیفرنیا ادامه داد. اودر سال 1357 به ایران بازگشت و پس از انقالب ریاست دانشگاه اصفهان را تا سال 1359 عهده داشت.

از جمله فعالیتهای سیاسی و فرهنگی غالمعباس توسلی در دوره ده ساله )سالهای 45 تا 56 در ایران( شرکت در جلسات متعدد سیاسی، مذهبی و همکاری با علی شریعتی در حسینیه ارشاد، ایراد سخنرانیهای متعدد در دانشگاهها )از جمله دانشکده فنی دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه مشهد، دانشکده کشاورزی کرج، دانشکده ادبیات و دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران( همچنین حسینیه ارشاد، مسجد قبا، کانون توحید و... بوده است

توسلی پس از انقالب به مدت کوتاهی به عنوان مشاور در رادیو تلویزیون فعالیت داشت، به ریاست دانشگاه اصفهان منصوب شد. وی در دوره ی انقالب فرهنگی تا زمان بازگشایی دانشگاهها سرپرستی بخش برنامهریزی علوم انسانی را در ستاد انقالب فرهنگی بر عهده داشت و برنامههای این رشتهها را نهایی کرده و به تصویب ستاد رساند

دکتر توسلی بار دیگر در سال 1364 مدیریت گروه جامعهشناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و سپس در سال 1365 ریاست این دانشکده را برعهده گرفت. وی در پی ریزی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه های تهران و تربیت مدرس نیز نقش به سزایی داشته است. در سال 1380 به عنوان پژوهشگر برجسته و در سال 1381 بهعنوان استاد برگزیده دانشگاه تهران انتخاب شد و مدال درجه یک پژوهش این دانشگاه را دریافت کرد. این استاد برجسته جامعه شناسی تاکنون 20جلد کتاب و بیش از 60عنوان مقاله تخصصی،علمی و پژوهشی و نیز دهها مقاله اجتماعی و فرهنگی را تالیف و به چاو رسانیده است

همه ساله همزمان با سالروز درگذشت دکتر علی محمد کاردان، استاد برجسته روان شناسی و تعلیم و تربیت و بنیانگذار روانشناسی اجتماعی در ایران، موسسه روانشناسی و علوم تربیتی دکتر کاردان (دانشگاه تهران) به یاری دیگر سازمان ها و انجمن های علمی و تخصصی جایزهای به نام آن استاد فقید به رساله های برگزیده دانش پژوهان مقطع دکتری در حوزههای روانشناسی و علوم تربیتی اهدا می کند.

تاکنون در دوره های گذشته این جایزه علمی استادانی چون7 مرحوم دکتر علی شریعتمداری، دکتر رضا داوری اردکانی، دکتر غالمحسین شکوهی، دکتر احمد احمدی و استاد احمد صافی تجلیل شده اند. 

در سومین همایش از سلسله همایشهای »جامعهشناسان ایرانی و جامعه ایرانی« با هدف نقد آثار و افکار غالمعباس توسلی به همت انجمن جامعه شناسی و در محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد که میزبان جمعی از اهالی جامعه شناسی بود. از این رو، فرصت را مغتنم دیدیم تا به این بهانه سالهای دانشجویی استاد را با او به گفتوگو بنشینیم. نام غلامعباس توسلی با علم جامعهشناسی در ایران عجین است. 

محمدامین قانعی راد در هشتمین مراسم جایزه علمی دکتر کاردان گفت7 تاریخ جامعه شناسی مدیون توسلی است و به عنوان تاریخ جامعه شناسی پس از انقالب محسوب می شود. چراکه او مدافع این رشته بود و چانه زنیهای بسیاری از حیث سیاست گذاری، نهادینه سازی و تحول این رشته داشت

از سال 1355 به عنوان دانشجوی دانشگاه تهران با دکتر توسلی آشنا شدم. توسلی به عنوان یک معلم، استاد، پژوهشگر که نقش دانشگاهی خود را انجام میدهد، استادی که شاگرد پروری و از آنها دفاع میکند. او بسیاری از جامعه شناسانی را که امروز در بخشهای مدیریتی و سیاست گذاری کشور هستند تربیت کرد. او تاکید کرد استاد توسلی با صبر و حوصله کار طاقت فرسای دفاع از این رشته را برعهده داشت و اگر تالشهای او نبود چه بسا شاهد وضعیت تلخی در رشتههای روانشناسی، جامعه شناسی و علوم انسانی و اجتماعی بودیم

محسن سلیمانی، رییس فرهنگ سرای ارسباران و غالمعلی افروز، استاد تمام دانشگاه تهران، بنیانگذار و دبیرعلمی، مراسم تجلیل از تالش و زحمات مفاخر فرهنگی و علمی کشور و اعطای جایزه ی علمی دکتر کاردان به مفاخر علمی؛ در تجلیل از دکتر غالمعباس توسلی با بیان اینکه جایزه علمی دکترکاردان طی هفت سال متوالی به پاس تجلیل تالش و زحمات مفاخر فرهنگی و علمی کشور برگزار شده و تاکنون در دورههای پیش استادانی چون احمدصافی، دکتر علی شریعتمداری، شکوهی، دکتررضا داوری اردکانی، احمداحمدی تجلیل به عمل آمده است هدف از برگزاری این مراسم تجلیل از همه ی فرهیختگان در هر رشته ی علمی عنوان نمودند. ارسباران بیز گه برای دومین سال در تجلیل این مفاخر ارزنده کشور سهیم می باشد از جناب دکتر غالمعباس توسلی به پاس 1 دهه تالش علمی تقدیر نموده و بیان داشتند7 غالمعل افروز با بیان اینکه » دکتر توسلی اولین کسی است که کتاب جامعه شناسی کالسیک را ترجمه کرد. ما شاهد یک اجتماع خسته علمی هستیم اما کسی مثل توسلی در تقویت جامعه شناسی که همچنان نهال است و هنوز جا دارد تاریشه هایش عمیق شود بدون هیچ ادعایی تالش کردند« افزود.7 »ماندگاری حقیقی در قلب انسان هاست نه بر در و دیوارها و دکتر کاردان اینگونه بود و در هشتمین دوره برگزاری جایزه علمی دکتر کاردان، مرد شجاعت، صداقت، اخالق وادب دکتر توسلی به عنوان استاد برجسته جامعه شناسی انتخاب شد

فرهنگ ارشاد ضمن بیان این مطلب که 7 فرد و جامعه هرروز در حال پویایی و در مسیر اصالت هستند. من خودم را یک کنشگر میدانم اما توسلی یک فرد برگزیده است و فراتر از یک کُنشگر علمی برای علم در این کشور تالش کرد، او فردی کارگزار، هوشمند، واقع بین و خودآگاه است. او افزود7 دکتر توسلی اولین کسی است که کتاب جامعه شناسی کالسیک را ترجمه کرد. ما شاهد یک اجتماع خسته علمی هستیم. توسلی براساس نیاز جامعه قدم برداشت و از جامعه شناسی دفاع کرد و زمانی که علوم اجتماعی مورد تهاجم و سوءظن قرارداشت به تاسیس انجمن جامعه شناسی ایران همت گمارد.

حجتاالسالم دکتر احمد احمدی نیز با اشاره به این که پیوند و دوستی وی با دکتر توسلی مربوط به زمان بازگشایی دانشگاهها است در باره ی توسلی گفت.7 توسلی از بنیان گذاران کتب و دروس دانشگاهی علوم انسانی بود

رضا داوری اردکانیعنوان نمود توسلی دانشجوی ممتاز زبان فرانسه بود و بعد به تحصیل جامعه شناسی در کشور فرانسه پرداخت. مقام توسلی در دفاع از جامعه شناسی و علوم اجتماعی جای انکار ندارد

میتوان گفت بیشتر چهرههای امروز جامعهشناسی ایران از دانشجویان وی هستند. احسان شریعتی، درباره او میگوید »غلامعباس توسلی حافظه زنده جامعهشناسی است.« در کنار این چهره علمی، توسلی در دورهای چهره سیاسی نیز داشت. اما به گواه نزدیکانش، هیچگاه »سیاست« و »علم« را با هم خلط نکرد و با تعهد به نهال ضعیف جامعهشناسی در ایران، کاری کرد که امروز این رشته، دستاوردهای پژوهشی و آموزشی مهمی را تجربه کند. از توسلی بیش از ده ها جلد کتاب تألیفی و ترجمه به چاپ رسیده است. او میگوید با مشورت دکتر علی شریعتی، تحصیل در رشته جامعه شناسی را انتخاب کرده است

آثار

توسلی، غلامعباس، تحلیلی از زندگانی و آثار دکتر علی شریعتی، بی نا، بی تا، بی جا

توسلی، غلامعباس، ده مقاله در جامعه شناسی دینی و فلسفه تاریخ با تأملی در زندگی و اندیشه ٔ دکتر علی شریعتی، تهران قلم،1369

توسلی، غلامعباس، جامعهشناسی دینی، تهران سخن1380،

توسلی، غلامعباس، جامعهشناسی شهری، تهران دانشگاه پیام نور، ،1378)جامعه شناسان، 1391

توسلی، غلامعباس، جامعهشناسی کار و شغل، تهران سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت) 1375

توسلی، غلامعباس... ]و دیگران[، جامعهشناسی کشورهای اسالمی، ویراسته ٔ ایرج ساعی ارسی، تهران جامعه شناسان، .1388

توسلی، غلامعباس، جامعهشناسی و آموزش و پرورش  دیروز، امروز، فردا، تهران  نشر علم1386

توسلی، غلامعباس، جستارهایی در جامعهشناسی معاصر، تهران7 جامعهایرانیان، ،1380)حکایت قلم نوین، 1386

توسلی، غلامعباس... ]و دیگران[، دیدگاه توحیدی، گردآوری از7 مصطفی ایزدی و قاسم مسکوب، تهران7 دفتر نشر فرهنگ اسالمی، بی تا

توسلی، غلامعباس، مشارکت اجتماعی در شرایط جامعه ٔ آنومیک رابطه ٔ آسیبها و انحرافات اجتماعی با مشارکت اجتماعی، تهران7 دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ، .1382

توسلی، غلامعباس، منابع و مأخذ کار و صنعت در ایران گزارشهای آماری و مقاالت، باهمکاری محمد سلمان قائم یزاده، تهران  دانشگاه تهران، 1368

توسلی، غلامعباس، نظریه های جامعهشناسی (1)رشته علوم اجتماعی، تهران دانشگاه پیام نور، .1378

توسلی، غلامعباس، نظریههای جامعه شناسی، تهران  سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها سمت1369