غلام عباس توسلی 1314ش

دکتر غلامعباس توسلی، جامعه شناس برجسته ایرانی و از چهره های سرشناس جریان ملی _ مذهبی و عضو نهضت آزادی ایران است.

وی متولد اول خرداد 1314در شهرستان رشتخوار از توابع شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان و در خانوادهای از طبقه متوسط متولد شد. پدرش ملااحمد توسلی را در یازده سالگی از دست داد

توسلی از سن شش سالگی وارد مکتب خانه شد و آموختن قرآن و فارسی را تا فراگیری آثار سعدی، حافظ، عربی را در حد نصاب، جامع المقدمات و صمدیه ادامه داد. پس از فوت پدر وارد مدارس جدید شد و مستقیماً در کلاس چهارم ابتدایی دبستان طغرایی رشتخوار پذیرفته شد و بعد نیز در دبیرستان قطب الدین حیدر در تربت حیدریه تحصیلات خود را ادامه داد

وی در سال 1335 وارد دانشسرای عالی تهران شد و پس از فارغ التحصیلی با رتبه اول در رشته زبان و ادبیات فرانسه، طبق قانون اعزام دانشجویان برتر سال 1339 برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام شد. وی در مدت اقامت خود درکشور فرانسه در محضر بزرگانی چون ژرژ گورویچ، ژان استوتزل و اتو کلاینبرگ به مطالعه جامعه شناسی پرداخت و دکترای دولتی خود را در سال 1345 از دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرد

دکتر توسلی پس از بازگشت به تهران به عنوان استادیار دانش سرای عالی تهران مشغول به تدریس شد و همزمان به دعوت موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران به کار تحقیق و پژوهش پرداخت

توسلی در سال 1347 به درخواست دانشگاه ملی ایران، رشته جامعه شناسی را در دانشکده ادبیات آن دانشگاه پایه گذاری کرد. با تاسیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، دکتر توسلی تا سال 1356 سمت مدیر گروه جامعه شناسی و همچنین سرپرستی انتشارات دانشکده را بر عهده داشت و در این سال با استفاده از فرصت مطالعاتی، پژوهش های خود را در دانشگاه های برکلی و هیوارد کالیفرنیا ادامه داد. اودر سال 1357 به ایران بازگشت و پس از انقلاب ریاست دانشگاه اصفهان را تا سال 1359 عهده داشت.

از جمله فعالیت های سیاسی و فرهنگی غلامعباس توسلی در دوره ده ساله(سال های 45 تا 56 در ایران) شرکت در جلسات متعدد سیاسی، مذهبی و همکاری با علی شریعتی در حسینیه ارشاد، ایراد سخنرانی های متعدد در دانشگاه ها (از جمله دانشکده فنی دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه مشهد، دانشکده کشاورزی کرج، دانشکده ادبیات و دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران) همچنین حسینیه ارشاد، مسجد قبا، کانون توحید و... بوده است

توسلی پس از انقلاب به مدت کوتاهی به عنوان مشاور در رادیو تلویزیون فعالیت داشت، به ریاست دانشگاه اصفهان منصوب شد. وی در دوره ی انقلاب فرهنگی تا زمان بازگشایی دانشگاه ها سرپرستی بخش برنامه ریزی علوم انسانی را در ستاد انقلاب فرهنگی بر عهده داشت و برنامه های این رشته ها را نهایی کرده و به تصویب ستاد رساند

دکتر توسلی بار دیگر در سال 1364 مدیریت گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و سپس در سال 1365 ریاست این دانشکده را برعهده گرفت. وی در پی ریزی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه های تهران و تربیت مدرس نیز نقش به سزایی داشته است. در سال 1380 به عنوان پژوهشگر برجسته و در سال 1381 به عنوان استاد برگزیده دانشگاه تهران انتخاب شد و مدال درجه یک پژوهش این دانشگاه را دریافت کرد. این استاد برجسته جامعه شناسی تاکنون 20جلد کتاب و بیش از 60عنوان مقاله تخصصی،علمی و پژوهشی و نیز ده ها مقاله اجتماعی و فرهنگی را تالیف و به چاپ رسانیده است

همه ساله همزمان با سالروز درگذشت دکتر علی محمد کاردان، استاد برجسته روان شناسی و تعلیم و تربیت و بنیانگذار روانشناسی اجتماعی در ایران، موسسه روانشناسی و علوم تربیتی دکتر کاردان (دانشگاه تهران) به یاری دیگر سازمان ها و انجمن های علمی و تخصصی جایزهای به نام آن استاد فقید به رساله های برگزیده دانش پژوهان مقطع دکتری در حوزه های روانشناسی و علوم تربیتی اهدا می کند.

تاکنون در دوره های گذشته این جایزه علمی استادانی چون: مرحوم دکتر علی شریعتمداری، دکتر رضا داوری اردکانی، دکتر غلامحسین شکوهی، دکتر احمد احمدی و استاد احمد صافی تجلیل شده اند. 

در سومین همایش از سلسله همایش های « جامعه شناسان ایرانی و جامعه ایرانی» با هدف نقد آثار و افکار غلامعباس توسلی به همت انجمن جامعه شناسی و در محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد که میزبان جمعی از اهالی جامعه شناسی بود. از این رو، فرصت را مغتنم دیدیم تا به این بهانه سال های دانشجویی استاد را با او به گفتوگو بنشینیم. نام غلامعباس توسلی با علم جامعه شناسی در ایران عجین است. 

محمدامین قانعی راد در هشتمین مراسم جایزه علمی دکتر کاردان گفت: تاریخ جامعه شناسی مدیون توسلی است و به عنوان تاریخ جامعه شناسی پس از انقلاب محسوب می شود. چراکه او مدافع این رشته بود و چانه زنی های بسیاری از حیث سیاست گذاری، نهادینه سازی و تحول این رشته داشت

از سال 1355 به عنوان دانشجوی دانشگاه تهران با دکتر توسلی آشنا شدم. توسلی به عنوان یک معلم، استاد، پژوهشگر که نقش دانشگاهی خود را انجام میدهد، استادی که شاگرد پروری و از آنها دفاع میکند. او بسیاری از جامعه شناسانی را که امروز در بخشهای مدیریتی و سیاست گذاری کشور هستند تربیت کرد. او تاکید کرد استاد توسلی با صبر و حوصله کار طاقت فرسای دفاع از این رشته را برعهده داشت و اگر تلاش های او نبود چه بسا شاهد وضعیت تلخی در رشته های روانشناسی، جامعه شناسی و علوم انسانی و اجتماعی بودیم

محسن سلیمانی، رییس فرهنگ سرای ارسباران و غلامعلی افروز، استاد تمام دانشگاه تهران، بنیانگذار و دبیرعلمی، مراسم تجلیل از تلاش و زحمات مفاخر فرهنگی و علمی کشور و اعطای جایزه ی علمی دکتر کاردان به مفاخر علمی؛ در تجلیل از دکتر غلامعباس توسلی با بیان اینکه جایزه علمی دکترکاردان طی هفت سال متوالی به پاس تجلیل تلاش و زحمات مفاخر فرهنگی و علمی کشور برگزار شده و تاکنون در دوره های پیش استادانی چون احمدصافی، دکتر علی شریعتمداری، شکوهی، دکتررضا داوری اردکانی، احمداحمدی تجلیل به عمل آمده است هدف از برگزاری این مراسم تجلیل از همه ی فرهیختگان در هر رشته ی علمی عنوان نمودند. ارسباران بیزگه برای دومین سال در تجلیل این مفاخر ارزنده کشور سهیم می باشد از جناب دکتر غلامعباس توسلی به پاس 1 دهه تلاش علمی تقدیر نموده و بیان داشتند: غلامعلی افروز با بیان اینکه «دکتر توسلی اولین کسی است که کتاب جامعه شناسی کلاسیک را ترجمه کرد. ما شاهد یک اجتماع خسته علمی هستیم اما کسی مثل توسلی در تقویت جامعه شناسی که همچنان نهال است و هنوز جا دارد تاریشه هایش عمیق شود بدون هیچ ادعایی تلاش کردند.» افزود: «ماندگاری حقیقی در قلب انسان هاست نه بر در و دیوارها و دکتر کاردان اینگونه بود و در هشتمین دوره برگزاری جایزه علمی دکتر کاردان، مرد شجاعت، صداقت، اخلاق وادب دکتر توسلی به عنوان استاد برجسته جامعه شناسی انتخاب شد

فرهنگ ارشاد ضمن بیان این مطلب که : فرد و جامعه هرروز در حال پویایی و در مسیر اصالت هستند. من خودم را یک کنشگر میدانم اما توسلی یک فرد برگزیده است و فراتر از یک کُنشگر علمی برای علم در این کشور تلاش کرد، او فردی کارگزار، هوشمند، واقع بین و خودآگاه است. او افزود: دکتر توسلی اولین کسی است که کتاب جامعه شناسی کلاسیک را ترجمه کرد. ما شاهد یک اجتماع خسته علمی هستیم. توسلی براساس نیاز جامعه قدم برداشت و از جامعه شناسی دفاع کرد و زمانی که علوم اجتماعی مورد تهاجم و سوءظن قرارداشت به تاسیس انجمن جامعه شناسی ایران همت گمارد.

حجت الاسالم دکتر احمد احمدی نیز با اشاره به این که پیوند و دوستی وی با دکتر توسلی مربوط به زمان بازگشایی دانشگاه ها است در باره ی توسلی گفت.: توسلی از بنیان گذاران کتب و دروس دانشگاهی علوم انسانی بود

رضا داوری اردکانی عنوان نمود توسلی دانشجوی ممتاز زبان فرانسه بود و بعد به تحصیل جامعه شناسی در کشور فرانسه پرداخت. مقام توسلی در دفاع از جامعه شناسی و علوم اجتماعی جای انکار ندارد

میتوان گفت بیشتر چهره های امروز جامعه شناسی ایران از دانشجویان وی هستند. احسان شریعتی، درباره او میگوید«غلامعباس توسلی حافظه زنده جامعه شناسی است. » در کنار این چهره علمی، توسلی در دورهای چهره سیاسی نیز داشت. اما به گواه نزدیکانش، هیچگاه «سیاست »و «علم » را با هم خلط نکرد و با تعهد به نهال ضعیف جامعه شناسی در ایران، کاری کرد که امروز این رشته، دستاوردهای پژوهشی و آموزشی مهمی را تجربه کند. از توسلی بیش از ده ها جلد کتاب تألیفی و ترجمه به چاپ رسیده است. او میگوید با مشورت دکتر علی شریعتی، تحصیل در رشته جامعه شناسی را انتخاب کرده است

آثار

توسلی، غلامعباس، تحلیلی از زندگانی و آثار دکتر علی شریعتی، بی نا، بی تا، بی جا

توسلی، غلامعباس، ده مقاله در جامعه شناسی دینی و فلسفه تاریخ با تأملی در زندگی و اندیشه ٔ دکتر علی شریعتی، تهران قلم،1369

توسلی، غلامعباس، جامعه شناسی دینی، تهران سخن1380،

توسلی، غلامعباس، جامعه شناسی شهری، تهران دانشگاه پیام نور، ،1378)جامعه شناسان، 1391

توسلی، غلامعباس، جامعه شناسی کار و شغل، تهران سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت) 1375

توسلی، غلامعباس... [و دیگران]، جامعه شناسی کشورهای اسلامی، ویراسته ٔ ایرج ساعی ارسی، تهران جامعه شناسان، .1388

توسلی، غلامعباس، جامعه شناسی و آموزش و پرورش  دیروز، امروز، فردا، تهران  نشر علم1386

توسلی، غلامعباس، جستارهایی در جامعه شناسی معاصر، تهران: جامعهایرانیان، ،1380)حکایت قلم نوین، 1386

توسلی، غلامعباس... [و دیگران]، دیدگاه توحیدی، گردآوری از: مصطفی ایزدی و قاسم مسکوب، تهران7 دفتر نشر فرهنگ اسالمی، بی تا

توسلی، غلامعباس، مشارکت اجتماعی در شرایط جامعه ٔ آنومیک رابطه ٔ آسیبها و انحرافات اجتماعی با مشارکت اجتماعی، تهران7 دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ، .1382

توسلی، غلامعباس، منابع و مأخذ کار و صنعت در ایران گزارش های آماری و مقالات، باهمکاری محمد سلمان قائم یزاده، تهران  دانشگاه تهران، 1368

توسلی، غلامعباس، نظریه های جامعه شناسی (1)رشته علوم اجتماعی، تهران دانشگاه پیام نور، .1378

توسلی، غلامعباس، نظریه های جامعه شناسی، تهران  سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها سمت1369