مجموعه تاریخی فرهنگی قطب الدین حیدر
مجموعه تاریخی فرهنگی قطب الدین حیدر
این مجموعه شامل بنای آرامگاهی قطب الدین حیدر و ایوانی از مسجد جامع قدیم در مجاورت آن و همچنین رباط طبسی است. مقبره قطب الدین حیدر مشتمل بر ایوانی مرتفع، ورودی و محوطه زیر گنبد)گنبد خانه با گنبد دو پوسته است. ضریح چوبی آن دارای تاریخ 987ه.ق است. شالوده آرامگاه متعلق به دوره تیموری بوده و در دوره صفویه در سال 1023 هجری تغ ییراتی در معماری بنا صورت گرفته است. ایوان مسجد جامع قدیم واقع در ضلع غربی بنای مقبره دارای مقصوره یا گنبد خانه مسجد مزین به مقرنس و نیز تزئیناتی به شیوه کاربندی در بخش زیرین گنبد است. بنابر کتیبه موجود این بنا در سال 1045 ه.ق زمان شاه صفی بنیان گردیده است. بانی رباط طبسی نیز حاج محمد ابراهیم طبسی از تجار معروف عصر قاجار بوده است
معرفی شخصیت قطب الدین حیدر
قطب‌الدین حیدر از صوفیان اواخر سدهٔ ششم و اوایل سدهٔ هفتم قمری (درگذشتهٔ ۶۱۸ ه. ق) است. او از ترکستان به زاوه مهاجرت کرد و در همان‌جا درگذشت و مدفون شد و شهر به حرمت او به تدریج تربت قطب‌الدین حیدر و بعدها تربت حیدری نام گرفت و سرانجام به تربت حیدریه معروف شد.
از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست و در منابع تنها اشاره‌هایی به نام و نسب او می‌توان یافت. زکریا قزوینی (د ۶۸۲ ق/ ۱۲۸۳ م) او را شیخی نامدار و صاحب‌کرامت، منسوب به زاوه می‌داند که پیروانی در میان ترکان دارد (ص ۳۸۲). ابن‌فوطی (د ۷۲۳ ق/ ۱۳۲۳ م) نام کامل او را حیدر بن عبدالله بن ابوالبرکات زاوی نقل می‌کند و او را از ترکمانان خراسان می‌داند که به گله‌داری اشتغال داشتند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر از این شخصیت برجسته اینجا کلیک کنید و صفحه اختصاصی وی را مطالعه فرمائید.
یادگارنوشته ها
نسخه وقف نامه
از این سند امروزه تنها 31 خط باقیمانده اما به نظر میرسد در زمان سلامت، حدود 40 تا 43 خط داشته است. جنس این سند از کاغذ بوده و ابعاد حال حاضر آن، 50*30 سانتیمتر است. طرفین متن با حاشیهای قرمز و قهوهای رنگ آراسته شده و یک کادر خط کشی شده همچون قاب آن را فراگرفته است. این سند به خط ثلث نگاشته شده و برای جداسازی میان هر سجع، از نقطه های قرمز رنگ استفاده شده است. خطاط در چند قسمت از سند، برای جداسازیِ موضوعی، از نوشته هایی به رنگ قرمز بهره برده است. بیرون از حاشیۀ تزیینیِ سند عبارت «حضره شاه صفی الدین؟ رضی بن سید احمد» نقر شده که احتمالاً کاتب آن بوده است.
برای مشاهده متن سند و ترجمه آناینجا کلیک کنید و در بخش میراث فرهنگی صفحه وقف نامه را مطالعه کنید.
سنگ قبرهای مزار
در مزار قطب الدین حیدر افراد زیادی در زمان های متفاوتی دفن شده اند و بر مزار آنها سنگ قبر های مختلفی نصب شده است. از جمله سنگ قبر های مزار، سنگ قبر مرحوم شهابی تربتی است که متن آن به شرح زیر است.
هو الحی الذی لا یموت
هذا المرقد الشریف و المضجع المنیف للعالم الربانی و العارف الصمدانی صاحب النظم الفائق و... الفقیه الکامل و الحکیم الواصل... شیخ عبدالسلام الملقب شهاب الدین قدس الله سره و طیب... که در سحر لیله مبارکه جمعه ۱۲ جمادی الثانیه ۱۳۷۲ قمری ۸ اسفند ماه ۱۳۳۱ شمسی دعوت حق را لبیک گفت و چنانکه در طی یکی از منظومه های خود از خدای تعالی خواست
مرا خاطری رفته ز اغیار ده/ بمیخانه وحدتم بار ده/ مگر جرعه ای ز آن شراب طهور/ کند لائقم بهر بزم حضور
پس از هفتاد و چهار سال زندگانی خاطری رفته از اغیار یافت و بمیخانه وحدت شتافت از شراب طهور چشید و بزندگی جاوید رسید جان بجان آفرین داد آثاری گرانبها و زنده از خود بیادگار نهاد
رحمة الله علیه رحمة واسعه
کتیبه ها
تزئینات
